Het woord architectuur (van het Latijnse architectura, bouwkunst; dit van het oude Griekse ἀρχιτεκτονία architektonía met dezelfde betekenis) duidt in de breedste zin op de handmatige bezigheid en esthetische betrokkenheid van mensen bij de gebouwde ruimte. Het plannen, ontwerpen en bouwen van gebouwen is de centrale inhoud van architectuur. Er zijn verschillende definities van de term, die verschillende taken, inhoud en betekenissen aan architectuur toekennen. Enkele zijn hieronder weergegeven.
Vitruvius sprak al over de “moeder van alle kunsten”, wat zowel de chronologische volgorde als de hiërarchische classificatie van architectuur ten opzichte van beeldhouwkunst en schilderkunst kan betekenen. In de klassieke opvatting sinds Vitruvius De Architectura is architectuur gebaseerd op de drie principes van stabiliteit (Firmitas), bruikbaarheid (Utilitas) en gratie / schoonheid (Venustas).
Architectuurgeschiedenis
De geschiedenis van de architectuur is zo oud als de menselijke geschiedenis en is er als cultureel element nauw mee verweven. In overeenstemming met dit grote belang worden twee termen encyclopedisch onderverdeeld: Een chronologisch overzicht van de afzonderlijke ontwikkelingsstappen is te vinden onder de trefwoorden architectuurgeschiedenis of bouwstijl, de uitleg van de methodologie en het vakgebied in het artikel architectuurgeschiedenis. Het onderwerp architectuurgeschiedenis is dat deel van de culturele studies dat zich primair bezighoudt met kunstwetenschappelijk onderzoek en, in tweede instantie, met engineering en sociologische methodologie met de historische dimensie van architectuur.
Betekenis
Woord herkomst
Het woord architectuur is de Germaanse versie van de Latijnse architectura ‚Bouwkunst ‘, die is afgeleid van het Griekse ἀρχιτέκτων architékton. De definitie van wat architectuur vandaag is, hangt daarom ook af van het werkterrein van de architect. De term is in de loop van de geschiedenis keer op keer veranderd en kan alleen historisch ten volle worden begrepen.
Beperking van de term
In de engere betekenis van de klassieke architectuurterm betekent architectuur de wetenschap en kunst van het geplande ontwerp van de gebouwde menselijke omgeving, d.w.z. omgaan met door de mens gemaakte ruimte en vooral de onderlinge relatie tussen mens, ruimte en tijd. De klassieke architectuurterm omvat verschillende betekenisfacetten.
- voor architectuur, de creatie en het esthetische ontwerp van gebouwen / constructies van alle soorten, maar de term architectuur is tegenwoordig niet meer zo scherp. In het verlengde van de term staat de term architectuur tegenwoordig vaak in het academische discours voor de kunst van het creëren en ontwerpen van ruimtes in het algemeen.
- als titel van gebouwtypologieën,
- als term voor het werkveld van de architect,
- als verzamelnaam voor de werken van architecten.
- als een term voor de wetenschap van het bouwen.
Eeuwenlang werd architectuur in de breedste zin opgevat als elk soort gebouw. Architectuur was het ontwerpen van gebouwen, de kunst van het bouwen, vandaar de term architectuur. Architectuur behandelt individuele constructies, voornamelijk op het gebied van bouwtechniek. De lijst met structuren per functie geeft een overzicht van de verscheidenheid aan taken.
Stedenbouwkundig plan gaat op grotere schaal om met het ontwerp van steden en grote gebouwencomplexen en het samenspel tussen gebouwen en hun omgeving.
Landschapsarchitectuur behandelt het ontworpen landschap en groen vanuit architectonisch oogpunt.
Het doel van interieurontwerp is om interieurs te ontwerpen.
Deze definitie is controversieel, vooral sinds het begin van de 20e eeuw. Dienovereenkomstig kunnen de meeste pogingen tot definitie alleen worden begrepen in de context van bepaalde debatten over de inhoud, taak en betekenis van architectuur, waarbij ook rekening moet worden gehouden met het respectieve hedendaagse gebouw met zijn esthetische, technische, economische en politieke implicaties. Net als bij het concept van het kunstwerk, lijkt het concept architectuur zich niet te kunnen beperken tot de loutere beschrijving van een woord of een ding.
Elke meer gedifferentieerde definitie van termen blijkt een strijd te zijn voor definitie-soevereiniteit en geldigheid. Vanwege het normatieve aspect dat op deze manier wordt geïmpliceerd, blijft elke ‘inhoudelijke’ definitie van architectuur controversieel en heeft deze in wezen ideologische vorm. Elke poging tot definitie – voor zover die een reflectie bevat – is al architectuurtheorie. De definitie van architectuur is in wezen gebaseerd op de respectieve houding en het waardensysteem van de persoon die het definieert, of het nu de opdrachtgever, architect of architectuurtheoreticus is.
Het feit dat de evaluaties van de respectieve werken van de architecten meestal controversieel zijn, is onvermijdelijk, aangezien het niet alleen een kwestie is van een competitie van talent en competentie, maar ook van de validiteit van de individuele waardensystemen. Vanwege de variatie in architectonische opvattingen, is er tegenwoordig een grote verscheidenheid aan vormen in de architectuur.
Klassieke architectuur volgens Vitruvius
Volgens Vitruvius (De Architectura) is architectuur gebaseerd op drie principes: stabiliteit (Firmitas), bruikbaarheid (Utilitas) en gratie / schoonheid (Venustas). [3] Met alle drie de categorieën moet in gelijke mate rekening worden gehouden. Ze moeten enerzijds het architectonisch ontwerp bepalen en anderzijds dienen als beoordelingscriteria voor het voltooide gebouw.
Bovendien definieert Vitruvius zes basisbegrippen in het onderwerp architectuur: “ordinatio”, “dispositio”, “euritmie”, “symmetrie”, “decor” en “distributio”.
“Ordinatio”, “euritmie” en “symmetrie” verwijzen naar de verhoudingen van het gebouw. “Ordinatio” staat voor de “schaal”, dat wil zeggen de juiste maatverdeling van de leden van een gebouw, “euritmie” voor het gracieuze uiterlijk en de ware grootte bij de montage van de structurele delen en “symmetrie” voor de harmonie van de afzonderlijke elementen met elkaar. In het eerste hoofdstuk van het derde boek, waarin Vitruvius de geïdealiseerde verhoudingen van het menselijk lichaam uitlegt, de reductie van de afmetingen tot geometrische basisvormen zoals vierkant en cirkel, en de modulaire basis van getalsystemen, worden deze uitspraken over verhoudingen verdiept.
“Dispositio” verwijst naar de conceptie of dispositie van het gebouw en de noodzakelijke bouwplannen, die hij definieert met plattegrond, doorsnede en perspectiefaanzicht (“ichnographia”, “orthographia” en “scaenographia”).
“Decor” verwijst naar de onberispelijke uitstraling van een gebouw in overeenstemming met de regels van erkende conventies. Vitruv u. a. de juiste toewijzing van soorten zuilen (Dorisch, Ionisch, Korinthisch) aan bepaalde goden bij de bouw van tempels, de coördinatie van buiten en binnen, van stilistische elementen aan de algehele stijl, van kamers aan windstreken, enz.
“Distributio” betekent enerzijds de juiste verdeling van bouwmaterialen en de kosten voor de bouw, anderzijds de juiste bouwmethode voor de respectievelijke bewoners.
De klassieke kolomvolgorde geïntroduceerd door Vitruvius wordt nog steeds in de architectuur gebruikt.
Differentiatie met algemeen gebouw
Architectuur als kunst werkt door zijn bijzondere ontwerpkwaliteit en verschilt van algemeen bouwen (zie ook esthetiek).
Het idee van wat de feitelijke architectonische prestatie is bij het ontwerpen en vervaardigen van een gebouw en wat het gebouw boven het puur functionele verheft, is in de loop van de afgelopen eeuw aanzienlijk veranderd: tot het einde van de 19e eeuw was het vooral het gebruik van traditionele constructievormen (stijl ) met vaak ornamentele decoraties waarin de artistieke rang zich manifesteerde als de meerwaarde en schoonheid van een gebouw in bewuste tegenstelling tot een pragmatisme.
Met het functionalisme van de 20e eeuw kreeg het concept architectuur de overhand, dat prioriteit gaf aan het doel van het gebouw (inclusief technische constructies). De constructieve, proportionele en ruimtebepalende aspecten van bouwen werden het ontwerpthema van de architectuur. Tegelijkertijd werd door middel van talrijke afbeeldingen van moderniteit, progressiviteit en de uitdrukking van het respectieve heden prioriteit gezocht voor functionalistische architectuur. Dit functionalistische begrip van architectuur werd losgemaakt in bewegingen als postmodernisme en deconstructivisme.
Wil je op de hoogte worden gehouden van het laatste nieuws per e-mail, sms, whatsapp of in je cloudopslag? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.